[E.E.Cummings - Self -Portrait - (circa 1930)]
[E.E.Cummings - Self -Portrait - (circa 1930)]
floryda floryda
154
BLOG

ciągle z weną bez interpunkcji (1 )

floryda floryda Kultura Obserwuj notkę 0

Część pierwsza.

 

KOMENTARZ  DO  PARU TEKSTÓW PONIŻEJ :

e.e.cummings (1894-1962), bo tak kazał się pisać  jeden  z największych poetów amerykańskich minionego stulecia, wychowanek Harwardu, poeta, prozaik, dramaturg, plastyk, właściwie  prekursor poezji konkretnej nazywany niekiedy  " malarzem czcionek " należał do tych młodych Amerykanów, którzy jako ochotnicy  wzięli udział w I Wojnie Światowej. Podobnie jak John Dos Passos został we Francji kierowcą ambulansu. Podobał mu się Paryż. Przestawał głównie z Francuzami, a nie z amerykańskimi kolegam z kolumny sanitarnej.  W  listach wysyłanych do domu (cenzurowanych przez cenzurę wojskową  ! ) wyrażał krytyczne poglądy na temat  wojny i twierdził, że jako unitarianin nie może nienawidzieć Niemców. Właściwie był pacyfistą w mundurze.  Z powodu niestandardowego zachowania został aresztowany przez Francuzów pod zarzutem szpiegostwa. W wojskowym więżieniu w Normandii przebywał 3 i pół miesiąca. Został zwolniony w drugiej połowie  grudnia 1917r .na  skutek interwencji ojca-profesora Harwardu, bezpośrednio u prezydenta Wilsona. Owocem tej biurokratycznej pomyłki  francusko-amerykańskiej była wstrząsająca powieść  Enormous  room (wyd. 1922), nigdy nie przetlumaczona na j.polski. O tej   książce tak pisał F.Scott Fitzgerald: "Ze wszystkich publikacji młodych ludzi, które zaczęły się pojawiać na początku lat dwudziestych tylko jedna przeżyje  - Ogromny pokój  Edwarda Estlina Cummingsa....Ci nieliczni, których książki są żywe, nie muszą  zaprzątać sobie głów troską o  wlasną  śmiertelność ".

Dorobek  twórczy e.e. cummingsa jest ogromny. Oprócz niezliczonych rysunków  i obrazów to: 2.900 wierszy, 2 powieści, książki dla dzieci, 4 sztuki, scenariusz baletu, reportaż  z podrózy do Związku Sowieckiego, odbytej w 1931 r, wykłady : 'nortonowskie "  na macierzystym uniwersytecie harwardzkim .(1952 ). Wbrew  różnym ekscentrycznym deklaracjom, niekiedy o wymowie lewicowej, był konserwatystą, republikaninem, zwolennikiem "wściekle antykomunistycznego "  senatora  Mc Carthy'ego i jego " Komitetu do Badania Działalności Antyamerykanskiej ".

Patrząc z dzisiejszego punktu widzenia CV  cummmingsa wydaje się niezwykle interesujące. I nie chodzi tu o " pudelkowe  ", celebryckie aspekty zachowań  typowego artysty:  trzy rozwody, długoletnie życie w konkubinacie z modelką i fotografem Marion Morehouse ,  czy ponad ćwierćwiekową  rozłąkę z jedyną córką - Nancy     ale o ;:

a) wczesne i systematyczne zajęcie się pisaniem

b) wspomniane już akcesy polityczne połączone z często deklarowaną  apolitycznością

c)  trwanie w chrześcijańskim unitaryzmie przy sporadycznym opowiadaniu się za taoizmem.

Naturalnie prawie u każdego człowieka można dopatrzyć się różnych sprzeczności. Dwie  z wyżej wymienionych niekonsekwencji  da się jednak łatwo wytłumaczyć. Cummmings zadawał sobie  sprawę z tego, że artysta nie powinien antagonizować odbiorców swojej sztuki, którzy przecież reprezentują różne poglądy polityczne. W anglosaskiej, millowskiej tradycji rozsądnego egoizmu, wyklucza się działanie na własną szkodę. To byłby "pijar"czy ethos  wszystkich ludzi sztuki. Jednak życie w wolnym, demokratycznym kraju pozwala artystom na nieukrywanie własnych  poglądów społecznych czy politycznych.

U nas wielu nie rozumie takiej współzależności i pakuje się bez reszty do różnych " komitetów poparć ", jedego czy drugiego polityka, czynnie uczestnicząc nawet w kampaniach wyborczych. Na ogół postępują tak  ludzie "wypaleni", dotknięci kryzysem  kreatywności. Cummmings  nigdy  do nich nie należal. Jego prawicowość ma też walor edukacyjny, zaletę wyrazistego przykladu. Zwlaszcza w Polsce dzisiaj, kiedy tzw. środowiska lewicowe starają się wylansować pogląd, że lewicowość jest  nieodłącznym atrybutem twórczości artystycznej, a nawet naukowej, co jest jaskrawym nadużyciem  i bezzasadną  ekstrapolacją  kilku wyrazistych  przykładów.

Prawie  nieznany u nas unitarianizm, chociaż wywodzący się od Braci  Polskich,w Stanach ma opinię najbardziej liberalnego odłamu chrzescijaństwa. Ale bez przesady. O jakichkolwiek filiacjach z taoizmem nie ma i nie może być mowy. Podobnie jak  buddyzm, taoizm można traktować  jako  religię, z własnymi rytualami, wspólnotami, świętami i kapłanami oraz jako swoistą filozofię orzekajacą o zmienności i jedności Natury, szukającą ontologicznych podstaw Bytu w  wieczystym  ruchu. W tym sensie"taoistami" filozoficznymi byliby Owidiusz, Miłosz  oraz dziesiątki innych wspanialych poetów,zaczynających w różnym wieku swoją przygodę z literaturą.

Cummings zaczynał tworzyć teksty mając 8 lat. Niektórzy badacze przesuwają  to na 6 a nawet 4 lata. Nie byl  jednak cudownym dzieckiem (ang prodige. boy), starym - malutkim,gdyż ,oprócz rytmu, jego utwory, najczęściej mające postać intencjonalnej modlitwy zachowały wszelkie cechy umysłowości dziecięcej nie wyłączając typowego egoizmu czy egocentryzmu. Prawie zawsze zaczynały się od francuskiego zwrotu: bon Dieu (= dobry Boże  )i zawierały różne prośby formułowane  w sposób  " zachęcający " Adresata do ich spełnienia. Często niegramatycznie i z naruszeniem reguł składni. I w tym wielu krytyków  dopatruje  się początków oryginalnego stylu, Poety.

A teraz korzystając  z ulubionej  figury stylistycznej  Poety czyli  porównania, chciałbym parę słów poświęcić zjawisku  "socjologicznemu " ,  występującemu we współczesnym polskim życiu literackim.  Chodzi o starzenie się środowiska " profesjonalnych  pisarzy ", w którym przeciętna wieku wynosi ok. 60 lat i ciągle rośnie.  Stwarza to wiele  kłopotów i  zjawisk rzutujących, niestety na kondycję naszej literatury. Wypada  jednak zauważyć, że określenie profesjonalny poeta brzmi  conajmniej dziwnie, o ile nie śmiesznie.  Naturalnie, istnialy i będą istnieć spóżnione debiuty, nagle  zmiany zainteresowań, rozmaite koleje losu. Ale po co dorabiać do nich ideologię, twierdząc, że pisaniem powinno się zajmować, po zakończeniu  kariery zawodowej, już na emeryturze. Taki  pogląd, często ujawniany na różnych forach  literackich, przeczy zdrowemu rozsądkowi podpowiadajacemu, że każde ukierunkowane zajęcie lepiej zaczynać  jak najwcześniej. Ponadto, koncepcja uprawiania twórczości literackiej dopiero "na  emeryturze " , przeobraża ciężką  pracę, w niezobowiązujące hobby, w amatorszczyznę. Cóż - trawestując słowa piosenki - " pisać  każdy może ..." A  z opublikowaniem książki nie ma żadnych kłopotów. Wystarczy mieć trochę gotówki i nie przyznawać się do tego, że dziełko zostało opublikowane ,   jak  to pięknie określano w II RP, własnym sumptem.

W  III  RP ktoś taki jak Cummings nie doznał by wysokich lotów,chociaż zaczynał - jak już pisałem - w dziecinstwie, nie czekając na emeryturę, której  pewno by się nie doczekał. A przecież nie był najmłodszym poetą startującym w literaturze. W drugiej  połowie minionego stulecia we Francji, pojawiła się pięcioletnia poetka - Minon Druet. Jej  książka została bestsellerem. Ona sama prawie  nie wychodzila ze studiów radiowych i telewizyjnych. Na wszelkie pytania odpowiadała dość rezolutnie czasami  wprawiając w zakłopotanie zbyt wścibskich żurnalistów. Jean Cocteau ( 1889 -1963) nestor  francuskich poetów zapytany o charakterystykę tego zjawiska wykpił się efektownym paradoksem: "  Zapewne, wszystkie dzieci są  potencjalnymi poetami, oprócz Minon Druet ".

Parę słow  o przekladzie

 Kazdy  wybór wynika z subiektywnej perspektywy, więc jest jednocześnie,  ograniczeniem i fałszem. Andrzej Tchórzewskiego, jeden z pierwszych tłumaczy   cummmingsa  (nr amerykanski " Współczesności " z 1957 r, miesięcznik  Poezja  nr 4 z 1973 r ) zdecydował się na bardziej zrozumiałe teksty, takie mniej eksperymentalne w zakresie składni,  gramatyki czy  typografii

Prezentację  zaczynamy od 3 wierszy z tomu "  i; six non-lectures "(Harward University Press 1953 ) będacego " ilustracją " do  mocno zabarwionych subiektywizmem wykładów  o istocie poezji. W   tym  bardzo prestiżowym, cyklicznym  przedsięwzięciu kulturalnym noszącym imię Charlesa Eliota Nortona (1827-1908 )  "malarz czcionek " wziął udzial w roku akademickim 1952-1953, a "  nasz "   Czesław Miłosz  w 1980- 1981 )                                                                  (z  tomu     "ja;sześć  niby-wykładów    )                Reprodukcje  rysunkowego i olejnego   autoportretu     oraz facsimile podpisu Poety  by Wikipedia

                                                                                                                                                                                                

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                

 

MAŁY CZŁOWIECZKU

mały człowieczku

zabiegany

kruchliwy

stań  zatrzymaj  się odpocznij

 

mały dzieciaku który marzył

któremu nie chciało się powodzić

zapomnij

 

mały dzieciaku

ze złamaną nogą

stań wspomnij

 

mały człowieczku

pełen Doniosłej Udręki

biegnij

 

choć jesteś taki mały

że bardziej  kwiat  przypominasz

 

Wielki  Deszczu

Wielki Księżycu

Wielki Słońcu

przenikaj nas

 (przełożył - o ile to możliwe - Andrzej Tchórzewski )

 

x x x

Buffallo Bill

już nieboszczyk

                          który używał do przejażdżek  ogiera

                                                                                     wodnistosrebrnego

i przetrącał razdwatrzyczterypięć gołębie w locie zupełnie jak ów

                                                                                                           Jezu

a był przystojniakiem

                                  i chciałbym to jedno wiedzieć

jak się panu podoba pański niebieskooki chłopiec

Panie Śmierć

(przełożył - o ile  to jest możliwe - Andrzej Tchórzewski )

 

MOJA STARA KOCHANA ETCETERA

moja stara kochana etcetera

ciotka lucy podczas ostatniej

 

wojny miała  ponadto

mówić rzeczywiście tobie

o co

każdy walczy,

ma siostra izabela uszyła setki

 / i  setki / skarpetek że nie wspomnę

pluskwoodpornych koszul  uszanki

 

etcetera gajdanek etcetera, moja

matka miała nadzieję że

 zginę etcetera

                     oczywiście  dzielnie  mój ojciec

aż chrypiał często powtarzając jaki to znów

przywilej i gdyby on tylko

miał wtedy ja

sam etcetera leżę sobie spokojnie

w błocku gdzieś głęboko et

cetera

marząc,

et

cetera, o

Twym uśmiechu

oczach kolanach i twojej Etcetera

 

(Przełożył - jeśli to możliwe - Andrzej Tchórzewski )   © for these Polish translations by Andrew Tchorzevsky

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Zobacz galerię zdjęć:

Sketched self-portrait circa 1920zdjęcie pobrano ze strony :
https://en.wikipedia.org/wiki/E._E._Cummings
Sketched self-portrait circa 1920zdjęcie pobrano ze strony :
https://en.wikipedia.org/wiki/E._E._Cummings pobrano ze strony : https://en.wikipedia.org/wiki/E._E._Cummings
floryda
O mnie floryda

Pisarz uprawiający prawie wszystkie dyscypliny literatury, od poezji do przekładów z paru języków. Z wykształcenia -filozof i socjolog.Od marca1961 do 30grudnia 2006 członek Warszawskiego Oddziału Związku Literatów Polskich. Biogram ( pod nazwiskiem,które na blogu widnieje przy publikacji materiałów literackich, nie pod nickiem "Floryda " ) - w "Wikipedii " oraz we wszystkich wydaniach słownika L.M. Bartelskiego i w słowniku iblowskim ,a także w angielsko-amerykańskim " Who is who in poetry " .(Profilowe zdjęcie zrobiono na działce 23 maja 2017 r. ,5 dni po jubileuszu 80- lecia . )

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura