30 sierpnia 1939 dyskutowano stan przygotowań do ewentualnej wojny, działy się również rzeczy bieżące – w tym wpływały kolejne pisma – jak to do Skarbu – o pieniądze. Od ministerstwa rolnictwa na pomoc poszkodowanym przez burzę gradową, od ministerstwa opieki społecznej na budowę pracowni szczepionek i pomoc dla rodzin rezerwistów. W błyskawicznym tempie rozdzielano środki – wykonanie budżetu na sierpień mogło się skończyć deficytem niemal 5% - równocześnie rosły wydatki i spadały dochody. Eugeniusz Kwiatkowski zapisał w swoim dzienniku:
30 sierpnia [1939]
II. Sytuacja na granicy: Na wielu odcinkach granicy słowacko-polskiej i niemiecko-polskiej na zarządzenie władz niemieckich ruch kolejowy - to,:"arowy i osobowy - został przerwany (na przykład Mosty Czaca, Sląsk Zachodni, Śląsk Górny, Poznańskie, Pomorze, województwo warszawskie - ruch towarowy zu pełnie wstrzymany, ruch osobowy bardzo mały). "Nordexpress" paryski od 28 [bieżącego miesiąca] nie kursuje. Ruch telefoniczny z Rzeszą przerwany.
llI. Sprawa Banku Polskiego: W chwili obecnej znajdujemy się w startie ex-lex. Przekroczone zostały normy ustawowe i normy statutowe Banku Polskiego. Proszę o przyjęcie tego do zatwierdzającej wiadomości.
Aby opanować te trudności przeprowadzamy w tempie najbardziej przyspieszonym zmiany statutu, które mają na celu przywrócenie stanu prawnego w Banku i przystosowanie jego działalności do obecnych nadzwyczajnych potrzeb państwa.
W dniu 1 IX Nadzwyczajne Walne Zebranie Akcjonariuszy uchwali "Przepisy przejściowe" do Statutu Banku Polskiego, składające się z czterech nowych artykułów 91-94:
- artykuł 91 uelastycznia plafony: emisji fiducjarnej (dotychczasowa maksymalna granica -1200 milionów); zakupu papierów procentowych (obecnie granica - 200 milionów); zakupu biletów skarbowych (obecnie granica - 400 milionów); lombardu papierów, weksli, dewiz (granica 300 milionów złotych).
("Kwoty mogą być podwyższane lub obniżane uchwałą Rady Banku zatwierdzoną przez ministra skarbu".)
- artykuł 92 - na czas do 31 XIl 1941 roku kompetencje Walnego Zgromadzenia przechodzą na Radę (również w zakresie zmian statutu, przy czym ustaliliśmy konferencyjnie, że mamy na myśli wprowadzenie do pokrycia również dewiz obok złota).
- artykuł 93 przedłuża mandaty członków Rady i daje Radzie prawo kooptacji.
- artykuł 94 - "Przedłużenie lub skrócenie terminów w artykułach 92 i 93 wymaga decyzji ministra skarbu uzgodnionej z prezesem Banku, a zatwierdzonej w drodze ustawowej".
- * -
Dochody skarbowe należy oceniać pesymistycznie. Już w I i II dekadzie sierpnia mieliśmy zjawisko spadku wpływów z danin publicznych w porównaniu z rokiem ubiegłym, gdy do lipca mieliśmy zwyżkę o 20,2 miliona złotych.
W II dekadzie zarówno z powodu napięcia politycznego, jak też i dezorganizacji aparatu skarbowego przy mobilizacji wpływy spadną jeszcze znaczniej (zarządzenia ewakuacyjne obniżą dodatkowo!).
W I i II dekadzie w stosunku do roku ubiegłego notujemy:
- spadek w podatku przemysłowym 0,8 mln zł,
- spadek w dochodach brutto monopolu tytoniowego 0,7 mln zł,
- spadek w dochodach brutto monopolu loteryjnego 1,7 mln zł,
- spadek w dochodach brutto monopolu solnego 0,2 mln zł.
Spadek w cle, w dochodach przedsiębiorstw państwowych, w dochodach administracyjnych.
- * -
Godzina 1030 Telefon od pana premiera: „Z powodu zabiegów i nacisków naszych sprzymierzeńców musieliśmy wczoraj powzięte decyzje odłożyć do dnia dzisiejszego. Dziś wejdzie w życie odpowiednio zmieniony dekret o mobilizacji, a minister Kasprzycki pojechał po podpis do Spały. 31 bieżącego miesiąca jest pierwszym dniem mobilizacji. Konferencja na Zamku nie odbędzie się”.
- * -
O godzinie 1100 pismo Sztabu o mobilizacji powszechnej.
- * -
1. Konferencja wewnętrzna u mnie. Panowie: wiceminister Morawski, Grodyński, Kożuchowski, Rakowski, Widomski, Kirkor, Sadkowski. Informacje o sytuacji (wzrost obrotu pieniężnego, rozrost budżetu wojskowego, oględność w wydatkach cywilnych). Zarządzenie mobilizacji powszechnej bez odwołania się do stanu wyjątkowego i stanu zagrożenia państwa. Przegląd zarządzeń na wypadek wojny. Przygotowanie wstępnych wniosków do ofensywy gospodarczej (na ewentualnie zajętych terenach). Instrukcje w sprawie kredytów aprowizacyjnych.
31 sierpnia
(…)-Konferencja u premiera: Zreferowałem stan spraw finansowych (notatka). Omówiłem wnioski na Radę, Ministrów.
Informacje pana premiera:
1) Odpowiedź Anglików Hitlerowi: Warunek polepszenia sytuacji angielsko-niemieckiej - pokojowe załatwienie z Polską; odsunięcie wojsk; rozmowy w neutralnym środowisku; integralność terytorialna. Hitler zaś domagał się, oddania bezapelacyjnego Gdańska; plebiscytu na Pomorzu z udziałem Niemców; wycofania się, Polski z Pomorza; rok zarządu Anglia - Francja - Italia - Sowiety.
Anglicy też mówili niewyraźnie o gwarancjach układu pokojowego Niemcy - Polska przez mocarstwa, w tym i Sowiety.
Aby nie było żadnej wątpliwości, iż wojny nie pragniemy i nie prowokujemy - choć dla naszej ambicji to przykre - Lipski zgłosił się, do Hitlera, by potwierdzić, że na podstawach angielskich godzimy się rozmawiać.
(Sprawozdanie pana prezydenta Rzeczypospolitej)
- * -
Radio niemieckie podaje komunikat o propozycjach Hitlera i stwierdza, że Polska w ciągu 2 dni nie zgłosiła nic.
Na tym się kończy sierpniowy zapis dziennika Eugeniusza Kwiatkowskiego.
Następnego dnia:
