Okres panowania Wschodniej Dynastii Zhou (771 – 256 r. p.n.e.) to oprócz przeprowadzenia pierwszych reform fiskalnych i agrarnych, mnogość wynalazków wdrożonych w rolnictwie, a wynikających z powszechności użycia żeliwa.
Uprawianie roślin w rzędach i ich staranne plewienie wydają się oczywiste, nawet dla laika nie posiadającego kawałka ziemi. Jednak do XVIII wieku nie stosowano ich w Europie.
Chińczycy korzystali z tego systemu najpóźniej w VI wieku p.n.e. W pochodzącym z III w. p.n.e. traktacie zatytułowanym Wiosny i jesienie pana Lü czytamy: „Jeśli rośliny będą uprawiane szeregowo, to szybko dojrzeją, gdyż nie będą sobie wzajemnie przeszkadzać. Poziome redliny muszą być dobrze nakreślone, a usypane rzędy zrobione umiejętnie, ponieważ, gdy linie są proste, wiatr przechodzi między nimi łagodnie”.
Wielorzędowe siewniki, które pojawiły się najpóźniej w I wieku p.n.e., znacznie zwiększyły tempo wysiewu w rzędach, dając początek technikom intensywnego okopywania, czego również Chińczycy byli pionierami.
Najbardziej podstawowym i powszechnym narzędziem do spulchniania jest radło, ma płytkie ostrze i wykonuje lekkie bruzdy, a jest używane przede wszystkim na terenach występowania silnych wiatrów i suchej gleby. Wyobrażenie tego narzędzia, sięgające III tysiąclecia p.n.e. zachowało się w Uruk (Irak). Ponieważ były one wykonywane z drewna żaden egzemplarz nie zachował się do dziś.
W VI w. p.n.e. w wyniku niezwykłych osiągnięć Chińczyków w obróbce metali, żeliwne motyki już były w Chinach powszechnie dostępne. Kiedy w III w. p.n.e. Chińczycy wynaleźli ciągliwą (niełamliwą) odmianę żeliwa, narzędzia mogły być użytkowane przez wiele lat. Te wynalazki były ważne na północy Chin, gdzie jest sucho i wietrznie, a głównymi uprawami są pszenica i proso.
Przekazy pisemne z XIV w. p.n.e. dają świadectwo stosowania orki na terenie domeny chińskiej. Radła z kamiennymi lemieszami, a później z brązu, zastąpiły w VI w. p.n.e. lemiesze z drewna okładanego żelazem, bądź z litego żeliwa. Od samego początku lemiesze guan miały centralnie położony grzbiet zakończony ostrym czubkiem do wbijania się w ziemię i delikatnie pochylone ku środkowi skrzydła, służące do odrzucania ziemi i zmniejszenia tarcia. Pługi te używano na cięższych glebach, natomiast na słabych nadal radła.
W IV w. p.n.e. pługi ramowe były oficjalnie propagowane przez rządowych urzędników i uczonych. Solidne kwadratowe ramy, ciężkie i dobrze ukształtowane lemiesze oraz nowe odkładnice umożliwiły postęp w agrotechnice. Jednak największy wpływ na technikę orki miało użycie nastawnej rozpory, która dokładnie regulowała głębokość orki, zmieniając odległość pomiędzy ostrzem i grządzielą (https://pl.wikipedia.org/wiki/Grz%C4%85dziel) pługa. Umożliwiało to dostosowanie urządzenia do typu oranej gleby, pory roku, warunków pogodowych i rodzaju upraw.
W Europie odkładnice nie były znane bardzo długo, dopiero w XVII wieku holenderscy żeglarze przywieźli chińskie pługi z odkładnicami.
W II w. p.n.e. w całych Chinach istniało mnóstwo prywatnych odlewni żelaznych narzędzi rolniczych. Natomiast do 100 r. p.n.e. w większości prowincji powstały olbrzymie państwowe odlewnie. Żelazo było w stosunkowo szerokim użyciu, nawet żelazne naczynia kuchenne mogli posiadać zwykli ludzie.
Cywilizacja chińska była jedyną starożytną, która stworzyła skuteczne końskie uprzęże.
Od najdawniejszych czasów aż po VIII wiek n.e. na Zachodzie jedyną metodą zaprzęgania koni były uprzęże podgardlnikowo-popręgowe, co sprawiało, że rzemień przechodzący w poprzek szyi, przy większym wysiłku (naciągu), dusił zwierzę.
Około IV w. p.n.e. Chińczycy dokonali wielkiego przełomu, czego potwierdzenie można zobaczyć na pokrytym laką pudełku konia z jarzmem obejmującym klatkę piersiową i postronki łączące je z dyszlem rydwanu. Wkrótce to rozwiązanie zastąpił napierśnik, powszechnie nazywany uprzężą szorową, gdzie ciężar ładunku rozkłada się na pierś i obojczyk konia.
Najbardziej skuteczną jest jednak uprzęż z chomątem, która w Chinach najpóźniej zostało wynaleziona w I w. p.n.e. Choć pierwotnie miała kształt bardziej nadający się do zaprzęgnięcia wołu, jednak bardzo szybko została zmodyfikowana, dzięki czemu postronki mogą być przymocowane z obu boków chomąta bezpośrednio do pojazdu. Takie chomąto jest obecnie używane na całym świecie. Do tej wersji Chińczycy wynaleźli doczepiany do pojazdu orczyk, którego istnienie użycia do pracy z wołu datuje się na III w. p.n.e.
Źródło: „Geniusz Chin. 3000 lat nauki, odkryć i wynalazków” – Robert Temple, Ars Polona, Warszawa 1994, ISBN 83-85889-35-6
Zobacz galerię zdjęć:
Komentarze