Prezentuję kilka ciekawych fotografii pokazujących, czym zajmowali się sowieccy naukowcy w czasach zimnej wojny. Doświadczenia na zwierzętach nie są niczym zaskakującym. Podobnie nie jest nowością pozbawienie psa głowy dla celów naukowych. Podkreślam dla celów naukowych a nie militarnych.
Pierwsze doświadczenia tego typu, które zyskały światowy rozgłos i uznane przeprowadził belgijski naukowiec fizjolog Corneille Jean François Heymans. Heymans zainspirowany był odkryciem Heinricha E. Heringa odruchu w tętnicach szyjnych, który najwyraźniej miał wpływ na rytm pracy serca. Rozpoczął doświadczenia, które doprowadziły do kilku znaczących odkryć naukowych. W doświadczeniach posługiwał się tzw. techniką odizolowanej głowy. Polegała ona na tym, że głowa znieczulonego psa pozostawała połączona z resztą ciała tylko przez nerwy błędne. Pies utrzymywany był przy życiu dzięki podłączeniu go do krwiobiegu drugiego uśpionego psa. Heymansowie (ojciec i syn) zauważyli, że zwiększenie ciśnienia w odizolowanym ciele pierwszego psa, stymuluje jego ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym. Natomiast, gdy nerwy aorty zostały odcięte, wszelkie reakcje oddechowe na zmiany ciśnienia krwi ustały. Dzięki temu doświadczeniu zespół Heymansa udowodnił, iż mechanizm odruchowy był przewodzony jedynie przez nerwy aorty. Tym samym obalona została dotychczasowa teoria o bezpośrednim oddziaływaniu ciśnienia krwi na mózg.
Za odkrycie znaczenia receptorów zatoki tętnicy szyjnej i aorty w regulacji oddychania w 1938 roku wręczono C. Heymansowi Nagrodę Nobla. Heymansowie (obaj byli farmaceutami) odkryli m.in. niewielkie struktury na wewnętrznych ścianach tętnicy szyjnej i aorty, były to chemoreceptory, które reagowały na zmiany w chemicznym składzie krwi. W ten sposób odkryli dlaczego pewne lekarstwa wpływają na oddychanie i krążenie. To odkrycie otworzyło drogę do znaczącej poprawy skuteczności w leczeniu wielu chorób. Inne doświadczenia Heymansa dotyczyły fizjologii krążenia mózgowego, fizjopatologii nadciśnienia tętniczego pochodzenia nerwowego i nerkowego, krążenia krwi w czasie pracy mięśni, fizjologii i farmakologii zwierząt poddanych całkowitej sympatektomii, badań nad utrzymaniem i przywracaniem działania różnych ośrodków nerwowych po zatrzymaniu krążenia, farmakologii substancji stymulujących metabolizm komórkowy oraz farmakologii w chorobach płuc.
Badania Heymansa dokonały znaczącego postęp cywilizacyjnego i pozwoliły na opracowanie i zastosowanie w leczeniu wielu nowych leków. Można powiedzieć, że badania Heymansa uratowały życie bardzo wielu ludziom. Warto zatem przy okazji wspomnieć postać tego wybitnego naukowca.
A czym zajmowali się naukowcy sowieccy? Sprawa jest tajemnicza i do 1991 roku była objęta klauzula tajności. Na zdjęciach poniżej widać, jak żołnierze przygotowują biorobota i sprawdzają działanie systemu łączności. Karabiny na plecach, maski p-gaz z boku i saperki świadczą o tym, że zadaniem biorobota było nie ratowanie życia, ale raczej jego pozbawianie. Wygląda na to, że Sowieci chcieli stworzyć psa wojny, cyborga, wytresowanego, odpornego na kule i wolnego od rozterek moralnych.
Nie wiadomo jak bardzo były zaawansowane prace nad tym projektem. Wszystkie informacje na ten temat w zasadzie są bardzo ubogie. Prace w związku sowieckim nad biorobotem rozpoczęły się na przełomie lat 50tych i 60tych. Myślę, że szeroko wykorzystywano z doświadczenia rosyjskiego naukowca Władimira Demichowa, który w latach 50tych zaczął śmiałe eksperymenty na zwierzętach. Na Uniwersytecie Moskiewskim i Akademii Nauk przeprowadził szereg pionierskich badań. W 1954 roku Władimir P. Demichow zaskoczył świat, kiedy przeszczepił psią głowę na innego psa. Polegało to na tym, że Demichow dokonał transplantacji przedniej części ciała (głowy, szyi i przednich kończyn) szczeniaka mieszańca, łącząc jego żyły i tętnice z naczyniami szyjnymi dorosłego owczarka niemieckiego. W ciągu najbliższych 15 lat Demichow 19 razy powtórzył swój eksperyment. Jeden ze sławnych "dwugłowych psów" Demichowa przeżył po operacji cały miesiąc, a dokładnie 29 dni.
Prawdopodobnie równolegle prowadzono badania nad systemami podtrzymującymi życie. W internecie krążą filmy, gdzie oddzielona głowa psa odzyskuje świadomość. Na bazie tego typu doświadczeń w 1958 roku rozpoczęto pierwszy projekt utworzenia żołnierza-cyborga. Objęty tajemnicą projekt prowadzony był przez laureata Nagrody Nobla akademika Władimir Manuilowa, którego celem było stworzenie działającego biorobota. Na Uniwersytecie Moskiewskim i Akademii Nauk przeprowadził szereg innowacyjnych badań. Pierwsze, eksperymenty były przeprowadzone także na psach, które były bardziej posłuszne i spokojne niż małpy. Projekt uzyskał nazwę "Колли". W pracach nad projektem zaangażowano także lekarzy i inżynierów.
Być może naukowcy sowieccy postanowili pójść na skróty i jedynie chcieli zastąpić skomplikowane mechanizmy elektroniczne i żyroskopowe gotowymi "naturalnymi" rozwiązaniami.
Każdy chyba słyszał o odruchu Pawłowa i o eksperymentach prowadzonych przez tego słynnego rosyjskiego naukowca. Odruch warunkowy jest to nabyta reakcja organizmu. Odruch warunkowy klasyczny powstaje podczas życia osobnika na bazie odruchu bezwarunkowego. Występuje dopiero po analizie danego bodźca przez ośrodek kojarzenia w mózgowiu, głównie w pniu mózgu. Powstawanie odruchów warunkowych wynika z powtarzalności pewnych sytuacji oraz integracyjnej funkcji mózgowia, które korzystając z danych przekazywanych przez różne zmysły może postrzegać otoczenie wieloaspektowo. Wprawdzie bodźcem powodującym wydzielanie śliny jest obecność w pysku pokarmu, lecz podczas jedzenia pies widzi otoczenie, widzi pokarm (jego formę), czuje zapach i rejestruje wiele innych cech sytuacji. Pawłow udowodnił, że każdy z tych elementów może stać się bodźcem warunkowym i wywoływać ślinienie, o ile pies będzie głodny.
Odnotujmy to co istotne: Odruch warunkowy powstaje na bazie odruchu bezwarunkowego. Odruch warunkowy klasyczny został odkryty przez rosyjskiego fizjologa Iwana Pawłowa. Na początku 1928 r. Jerzy Konorski oraz Stefan Miller zauważyli istnienie odrębnego typu odruchów - nazwali je odruchami warunkowymi instrumentalnymi.
Odruchy warunkowe instrumentalne mogą powstawać na bazie odruchów bezwarunkowych (chodzi głównie o odruchy propriocepcyjne, służące do utrzymania prawidłowej postawy ciała a więc odruchy zachodzące z wykorzystaniem wrzecionek mięśniowych i receptorów stawowych), ale niekoniecznie. Ponieważ skurcze mięśni poprzecznie prążkowanych mogą mieć również charakter wolicjonalny, odruchy instrumentalne mogą więc powstawać przez powtarzanie i automatyzację zachowań wolicjonalnych, przynoszących organizmowi jakieś korzyści. Głównymi ośrodkami koordynacji odruchów instrumentalnych są móżdżek oraz międzymózgowie (w szczególności podwzgórze) oraz kora mózgowa.
Wyjaśnienie: Proprioreceptor, proprioceptor to receptor reagujący na procesy zachodzące wewnątrz organizmu, np. receptor czucia głębokiego informujący o pozycji ciała. Proprioreceptory występują w mięśniach szkieletowych, ścięgnach i stawach.
Czy sowieccy naukowcy konstruujący biorobota postanowili wykorzystać te badania i poszli na skróty skupiając się na kwestiach sterowania? Czy posunęli się dalej tresując psa do określonych reakcji? Tego nie wiemy, ale należy przypuszczać, że do tego dążyli.
Prawie po 10 latach eksperymentów 04 stycznia 1969, projekt został oficjalnie zamknięty na mocy dekretu Komitetu Centralnego KPZR. Przypuszczalnie rozpoczęcie projektu również wymagało akceptacji tego organu. Projekt uzyskał klauzulę tajności "Совершенно секретно". Czy projekt został ostatecznie zarzucony, nie wiadomo? Być może pewne prace były kontynuowane po tej dacie, zwłaszcza, że na przedostatnim zdjęciu widać dopisek w kolorze niebiskim i datę 1970 r. W 1991 roku część informacji dotyczących prowadzenia projektu "Колли" zostało ujawnionych.
