Ślązaczka Ślązaczka
835
BLOG

Teodor Heneczek śląski drukarz

Ślązaczka Ślązaczka Historia Obserwuj temat Obserwuj notkę 17

Teodor Heneczek śląski drukarzŚlązaczka

Teodor Heneczek śląski drukarz

Tablica pamiątkowa na budynku w którym znajdowała się drukarnia Teodora Heneczka. Piekary Śląskie, ulica Bytomska 176.

Teodor Heneczek był  górnośląskim drukarzem i wydawcą. To jeden z pierwszych polskich drukarzy i wydawców polskich  książek i polskiej prasy na Górnym Śląsku.

Urodził się 16 kwietnia 1817 w Częstochowie. Po zdobyciu zawodu introligatora rozpoczął pracę w drukarni w Mikołowie na Górnym Śląsku. W roku 1847 ożenił się z Pauliną Werner z Pyskowic, która w małżeństwo wniosła dość duży posag. Dzięki niemu Heneczek założył własną drukarnię. Początkowo małżonkowie nie zgadzali się, w którym mieście ma powstać ich drukarska firma. Heneczek obstawał za Bytomiem, jego żona za Gliwicami. Rozjemcą został ksiądz Alojzy Ficek.

O ks. Janie Nepomucenie Alojzym Ficku pisałam tu:

http://korzenie.salon24.pl/465365,ks-jan-alojzy-ficek-polski-dzialacz-spoleczny-na-slasku-xix-w

To dzięki ks. Fickowi Heneczkowie ulokowali drukarnię w Piekarach i tam zamieszkali. Tam w budynku nieopodal kościoła NMP, przy obecnej ulicy Bytomskiej, uruchomili drukarnię oraz introligatornię. Na skutek sprzeciwu władz pruskich dotyczących otwarcia w Piekarach polskiej drukarni, dokonano małego, mylącego manewru. Zakład został zapisany na nazwisko Niemca pochodzącego z Nadrenii, Josepha Heera, ekonoma przy piekarskim dworze Henckel von Donnersmarcków. Istotną rolę we wprowadzeniu tego planu w życie odegrał ksiądz Alojzy Ficek, który przekonał Josepha Heera do użyczenia swego nazwiska. Plan księdza Ficka powiódł się i drukarnia Heneczka rozpoczęła normalną pracę. Początkowo wychodziły z niej tylko książki religijne, jak np. „Cud spełniony w Piekarach” ks. Antoniego Stabika, „Książeczki jubileuszowe” Alojzego Ficka czy „Pieśni nabożne” Józefa Lompy. Sławę drukarnia zyskała jednak dopiero dzięki pierwszemu obszernemu śpiewnikowi, który później nazwano „Śpiewnikiem piekarskim”. Pełny tytuł tego dzieła: „Dostateczny śpiewnik kościelny i domowy wraz z książką modlitewną dla wygody katolików, z różnych książek i śpiewników zebrany i ułożony”, autorstwa młynarza Karola Boromeusza Piekoszewskiego, wydany w roku 1849.

Prócz tego Heneczek drukował książeczki do nabożeństwa, śpiewniki, a później staropolską literaturę popularną, kalendarze oraz dzieła polskich pisarzy, poradniki przydatne do pracy w gospodarstwie, różne przewodniki czy opowieści o podróżach. W tym okresie wydano około 40 różnorakich tytułów. Heneczek promował też dzieła związane z piekarskimi twórcami, jak na przykład z ks. Fickiem - „Miesiąc Maryi”, „Książeczka jubileuszowa”, „Wiadomość krótka o kościele i obrazie cudownym NP Marii w Niemieckich Piekarach 1849” oraz Karola Antoniewicza - „Jeden dzień w Piekarach”, czy „Ustęp z pielgrzymki życia mego”.

Wraz z rozwojem ruchu pątniczego u T. Heneczka wydawano tak zwane „kalwaryjki” czyli podręczniki do nabożeństw odprawianych na piekarskiej Kalwarii. Z czasem zaczęto wydawać drukiem także religijne  amatorskie sztuki teatralne, gdyż należy wiedzieć, że w tym czasie na wsiach śląskich zaczęły zakwitać amatorskie zespoły teatralne wystawiając sztuki w języku polskim.

Inne książki o tematyce świeckiej, to między innymi: „Praktyczna nauka hodowania drzew owocowych”, którą opracował Józef Lompa oraz prace poświęcone historii regionu: „Historia Bytomia” czy „Fundacje świeckie i zakonne jakie pozostały po Piastach na Śląsku”. Następnie Heneczek zaczął również drukować polskie czasopisma. Pierwszym ważnym tytułem był „Dziennik Górnośląski”, redagowany przez Aleksandra Mierowskiego i Józefa Łepkowskiego. Współpracę z tym czasopismem nawiązali między innymi tak znani jak: Józef Lompa, Emanuel Smołka i Józef Szafranek.

O Józefie Lompie pisałam tu:

http://korzenie.salon24.pl/465082,jozef-lompa-wzor-polskosci-na-gornym-slasku

O Emanuelu Smołce:

http://korzenie.salon24.pl/489060,emanuel-smolka-polski-slaski-patriota-walczacy-z-kulturkampfem

O ks. Józefie Szafranku:

http://korzenie.salon24.pl/473229,ksiadz-jozef-szafranek-slaski-rejtan

Głównym celem tego czasopisma była obrona praw narodowych polskich mieszkańców Śląska oraz kształtowanie postaw patriotycznych.

Dlatego w gazecie zamieszczano liczne artykuły historyczne, literackie oraz poświęcone problemom politycznym. Od 1848 roku ukazywał się także „Tygodnik Katolicki” oraz „Poradnik dla ludu górnośląskiego”. Najważniejszym czasopismem, które ukazało się dzięki drukarni Heneczka, był jednak „Zwiastun Górnośląski”.

Teodor Heneczek śląski drukarz

„Zwiastun Górnośląski”.

Czasopismo to powstało przy poparciu następnego piekarskiego proboszcza Bernarda Purkopa. „Zwiastun Górnośląski”(Zwiastun Górnoszlązki) szybko stał się gazetą popularną. Swoje artykuły zamieszczał tu między innymi Karol Miarka.

http://korzenie.salon24.pl/487113,karol-miarka-starszy-i-syn-mlodszy-polscy-patrioci-slaska

K. Miarka wprowadził do „Zwiastuna” silne akcenty narodowe. W swych publikacjach ostro i zdecydowanie sprzeciwiał się germanizacji Śląska. Postawa Miarki stała się przyczyną jego konfliktu z Heneczkiem, gdyż drukarz obawiał się sankcji władz pruskich za artykuły o zbyt silnej treści narodowej i propolskiej.

W marcu 1869 roku Heneczek usunął Karola Miarkę z redakcji „Zwiastuna”. Ten konflikt stał się początkiem końca tego czasopisma jak również drukarni Heneczka. Za Karolem Miarką z redakcji odeszli inni współpracownicy. Nawet proboszcz piekarskiego kościoła Bernard Purkop przestał interesować się pismem i drukarnią. Heneczek został sam. W 1872 roku ukazał się ostatni numer „Zwiastuna Górnośląskiego”. Potem drukarz zlikwidował drukarnię i na zawsze opuścił Piekary.

Nowym właścicielem piekarskiej drukarni został Teofil Nowacki z Mikołowa, uczeń byłego pracodawcy Heneczka, Tomasza Nowackiego.

Heneczek zbiegł do Galicji przestraszony prawdopodobnie groźbą procesu o rzekomą obrazę króla pruskiego. W roku 1876 kupił majątek w Netrebce gdzie zamieszkał aż do śmierci w roku 1888. Pochowano go na cmentarzu przykościelnym w Nowosielcach Kozickich.

Teodor Heneczek śląski drukarz

Uroczystości odsłonięcia płyty nagrobnej Teodora Heneczka w Nowosielcach Kozickich 22.05.1999 roku

Konflikt z Karolem Miarką zaciążył na ogólnej ocenie Heneczka i przyćmił jego wcześniejsze osiągnięcia. To prawda, Heneczek w pewnym okresie bał się walki z germanizacją, lecz przez 25 lat prowadził drukarnię, która wydawała polskie książki i gazety podtrzymujące polskość Ślązaków jak i trafiające poza teren Górnego Śląska, a w czasie powstania styczniowego 1863–64 również ulotki powstańcze.

Jedno jest pewne. Ówczesne Piekary dzięki takim patriotom i krzewicielom polskości jak ks. Ficek, inicjator pielgrzymek do Matki Boskiej Piekarskiej, ks. Purkop, pierwszy budowniczy piekarskiej Kalwarii, śląski Wernyhora i Hiob, Wawrzyniec Hajda,

http://korzenie.salon24.pl/472734,slaski-wernyhora-i-hiob-wawrzyniec-hajda

Karol Miarka, Józef Lompa, Emanuel Smołka, Józef Szafranek, czy drukarz Teodor Heneczek - promieniowały polskością na inne rejony Górnego Śląska. Uczyły patriotyzmu, wytrwania w polskości i ducha walki.

Jednym słowem Piekary, zwane też Wielkimi lub Niemieckimi, a obecnie Piekary Śląskie zapisały się piękną kartą w walce o polskość śląskich ziem.

 

http://pl.wikipedia.org/wiki/Teodor_Heneczek

http://www.encyklo.pl/index.php5?title=Heneczek_Teodor

http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,+Teodor+Heneczek.html

http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3910998

 

Ślązaczka
O mnie Ślązaczka

Jestem polską patriotką

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura